Rola psychologii w przeciwdziałaniu skutkom długotrwałego stresu
Stres jest stałym elementem życia. Bywa obecny w pracy i szkole, w codziennych czynnościach, a nawet podczas zabawy. W małych dawkach może być motywujący, ale długotrwały wpływa negatywnie na zdrowie psychiczne i fizyczne. Nauka podpowiada, jak każdy z nas może rodzic sobie ze stresem. Czasem, gdy nie dajesz już rady, warto skorzystać z pomocy psychologa. Oto, co może ci podpowiedzieć.
Psychologia definiuje stres jako stan charakteryzujący się negatywnymi emocjami, którym towarzyszą zmiany fizjologiczne. Jest to stan subiektywny, gdyż to co dla nas może być stresujące, nie musi być toksyczne dla innej osoby. Wyróżnia się stres pozytywny (eustres), który pobudza do działania oraz stres negatywny (dystres), który utrudnia funkcjonowanie.
Długotrwały stres i jego skutki
Stres działający krótko ma skutki natychmiastowe. Są to np. zaciśnięte szczęki, napięte mięśnie szyi i pleców, ściągnięte mięśnie mimiczne i brwi, uczucie duszności, nerwowe ruchy, przyśpieszone tętno, drapanie się, zaczerwienienie skóry, wzmożona potliwość, ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka. Przejawy są krótkotrwałe i szybko ustępują.
W przypadku stresu chronicznego, czyli o długotrwałym oddziaływaniu, dochodzi do wyczerpania zasobów organizmu, co skutkuje pojawieniem się wielu poważnych chorób. Objawami stresu długotrwałego mogą być ciągłe uczucie strachu i niepokoju, frustracja, drażliwość, niecierpliwość, uczucie beznadziejności, obniżenie poczucia własnej wartości czy nerwowość.
Mogą wystąpić zaburzenia koncentracji, pamięci, koordynacji, podejmowania decyzji, uczucie pustki w głowie, luki w pamięci, obniżona efektywność i tempo pracy, zwolniony refleks, niższa tolerancja wobec innych ludzi. Na skutek długotrwałego stresu pojawiają się dolegliwości fizjologiczne. W większości przypadków są to choroby przewlekłe, nasilające się okresowo.
Długotrwałemu stresowi mogą towarzyszyć zaburzenia układu ruchu, w tym bóle krzyża, bóle mięśniowe, usztywnienie mięśni i ścięgien, a także bóle głowy i migreny. Pacjenci skarżą się na zaburzenia układu krążenia przejawiające się bólem w klatce piersiowej, przyspieszoną pracą serca, nadciśnieniem tętniczym. W skrajnych przypadkach dochodzi do zawału mięśnia sercowego czy wylewu krwi do mózgu.
Psychologia a stres
Gdy stres dopada nas raz na jakiś czas, wystarczy na ogół ciepła kąpiel, wizyta w siłowni, masaż czy rozmowa z bliską osobą. Z pewnością pomogą nam ćwiczenia rozluźniające (szczególnie szyi i kręgosłupa) oraz oddechowe (regularna medytacja oraz kontrola oddechu). Osobom, które nie wiedzą, jak walczyć ze stresem rekomendujemy aktywność fizyczną i dietę (wskazane czekolada, orzechy, cytrusy, owsianka, czarne porzeczki).
Każdy człowiek może radzić sobie ze swoim stresem. Jednak czasem jest to poważny wysiłek dla organizmu, dlatego potrzebna jest mu pomoc. Psychoterapia stresu pomaga zrozumieć na czym polega zarządzanie stresem w zdrowy sposób, aby poprawić jakość swojego życia. Rola psychologa w leczeniu stresu polega na złagodzeniu objawów będących wynikiem nadmiernego stresu i poprawie komfortu życia codziennego. Bardzo cenna jest edukacja o stresie.
Mindfulness a stres
Naturalnym lekiem na stres jest joga. Asany redukują napięcie będące przyczyną stresu oraz dotleniają, usuwają zmęczenie i dodają energii. Są osoby, którym pomaga… modlitwa. Jak czytamy na jednym z portali katolickich, modlitwa jest skuteczną terapią, którą potwierdzono badaniami na Uniwersytecie w Karolinie Południowej. Podobno obserwacja pod rezonansem magnetycznym osób modlących się wykazuje, że modlitwa koi skołatane nerwy. Osoby, które modlą się regularnie, mają większą odporność na stres.
Metodą na stres jest mindfulness, co oznacza „uważność” (od angielskiego mindful – uważający) lub „uważna obecność”. Według znanej definicji Amerykanina Jona Kabat-Zinna, mindfulness to stan świadomości będący wynikiem intencjonalnego i nieoceniającego kierowania uwagi na to, czego doświadczamy w chwili obecnej. Mówiąc wprost, to świadome skierowanie swojej uwagi na to, czego doznaje się tu i teraz.
Dzięki treningowi uważności można osiągnąć równowagę emocjonalną, nauczyć się sztuki koncentracji, relaksu oraz radzenia sobie ze stresem. Dzięki temu nabywamy umiejętność, jak zmniejszyć napięcie nerwowe i uspokoić się, gdy pojawiają się gniew lub zdenerwowanie.
Zdrowie psychiczne a stres
Osoby, które nie potrafią radzić sobie ze swoim stresem narażone są na kryzys psychiczny. W pracy zaczyna im brakować motywacji i siły do utrzymania zaangażowania na dotychczasowym poziomie. Psychologiczne skutki wypalenia zawodowego polegają na zburzeniach w sferze emocjonalnej, poznawczej i behawioralnej. Pacjenci mają poczucie własnej niemocy, niskiej wartości, porażki czy rozczarowania.
Techniki redukcji stresu
Psycholodzy wyróżniają dwie grupy technik, których celem jest pokonanie stresu. Są to ćwiczenia poznawcze pomagające zmienić sposób myślenia i postrzegania rzeczywistości oraz unikanie sytuacji i bodźców, które wywołują stres. Te ostatnie strategie unikowe oceniane są jako niewłaściwe. Specjaliści zalecają skonfrontowanie się ze stresującym problemem, choć są sytuacje, kiedy unik okazuje się najlepszym rozwiązaniem.
Aby powstrzymać stres, zaleca się słuchanie muzyki lub wsłuchiwanie się w odgłosy przyrody. Muzyka ma wpływ na samopoczucie człowieka, dlatego jej słuchanie pozwala na uspokojenie w sytuacji nasilonego stresu. Słuchanie muzyki poprawia nastrój, dostarcza pozytywnych przeżyć. Rozluźnienie napiętych całodziennym stresem mięśni mogą ułatwić kąpiel bądź masaż z dodatkiem olejków aromatycznych, np. z pomarańczy, lawendy czy melisy.